Is adoptie nog van deze tijd?

Een nieuw jaar is aangebroken, op 18 januari as. is er een Algemeen Overleg (AO) over interlandelijke adoptie in de Tweede kamer. In mei van 2017 was er al een hoorzitting ter voorbereiding op dit AO. De toekomst van interlandelijke adoptie staat op de agenda. Is adoptie nog van deze tijd?

De RSJ (Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming) vindt van niet. Zij adviseert om de focus te verleggen van adoptie naar steun voor nationale kinderbescherming en om te stoppen met interlandelijke adoptie. Daarmee zouden misstanden voorkomen kunnen worden en alle kinderen groot kunnen worden in hun geboorteland. Was het maar zo eenvoudig.

Adoptie is van alle tijden. Ook van deze tijd, maar…adoptie is geen sprookje met goede afloop voor iedereen. Vaak gaat het goed, dikwijls is het moeilijk, soms is het te moeilijk. Was het maar zo dat stoppen met adoptie en investeren in lokale kinderbescherming zou betekenen dat adoptie nooit meer nodig is. Dat is een utopie. Er blijven altijd en overal kinderen die niet door ouders of gezinsleden opgevoed kunnen of mogen worden (denk aan ziekte, geweld, pedagogische onmacht, culturele uitsluiting etc. etc.). In dergelijke situaties en alleen dan en alleen wanneer alle andere hulp (aan ouders en kind) faalt of onmogelijk is, kan adoptie overwogen worden. Een laatste optie en voor een kleine groep kinderen. De enige optie om op te kunnen groeien in een gezin. Overigens, zo leert onderzoek ons, voor verreweg de meerderheid van die kinderen (80-90%) een goede optie (o.a. Van IJzendoorn & Juffer, 2006). Dat maakt stoppen evenzo een brug te ver.

Vormgeven aan adoptie via goede waterdichte procedures, wetten en protocollen is erg lastig. In de praktijk loopt het soms mis. Jaren na dato blijken zaken anders gelopen te zijn. Ongelooflijk naar en verdrietig voor betrokkenen. Toch zijn er ook voorbeelden van hoe het goed is gegaan. Wat kunnen we leren van het verleden? Allereerst dat het zo niet verder kan. Wat mis is gegaan, moet zo mogelijk hersteld worden, via erkenning en hulp waar gewenst. Wat goed ging, kan als voorbeeld dienen.

Het adoptiesysteem moet hervormd worden. Het voldoet (al jaren) niet meer. Misstanden moeten voorkomen en bestraft worden en tegelijkertijd moeten ‘good practices’ worden uitvergroot. Overheden moeten hun rug rechten om ervoor te zorgen dat de goede voorbeelden de ‘gouden standaard’ worden. Dat is niet eenvoudig, maar wel noodzakelijk omdat er altijd en overal kinderen zijn en zullen zijn, voor wie adoptie nodig is. Als we een goed systeem van (lokale) kinderbescherming hebben, zullen het er naar verwachting weinig zijn. Voor hen moet de procedure, het dossier eigenlijk alles van A tot Z kloppen.

Het verleden laat zich niet wijzigen. Niet door een adoptiestop, niet door boosheid, niet door polarisatie. Het verleden leert ons vele lessen die we, als we durven, kunnen gebruiken. Laat de grootste les zijn dat adoptie een rechte rug vraagt van alle betrokkenen. Dat we het samen moeten doen: ontvangende en zendende landen, geadopteerden en niet-geadopteerden, ouders en adoptie-ouders, beleidsmakers en politici, clinici en wetenschappers. Iedereen die bij adoptie en afstand ter adoptie betrokken is, heeft een eigen uniek stukje van de enorm complexe puzzel die adoptie heet. Maar niemand, geen enkele partij, heeft de unieke waarheid in pacht. Adoptie vraagt om verbinding. Tussen landen, tussen mensen, tussen gezinnen, tussen culturen, tussen heden en verleden. Alleen in verbinding openheid, dialoog en gezamenlijkheid komen we tot een toekomstbestendig adoptie beleid waar de gezamenlijk geformuleerde en uitgevoerde ‘gouden standaard’ leidend kan zijn. Daar is een centrale overheidsorganisatie en een brede dialoog voor nodig.

Ik daag de politiek uit om adoptie toekomstbestendig te maken, de dialoog te faciliteren, de ‘gouden standaard’ te beschrijven en een centrale adoptiedienst op te tuigen. Tegelijkertijd moet er in de geboortelanden gewerkt worden aan het voorkomen van adoptie via het versterken van de kinderbescherming aldaar. Alleen als het echt niet anders gaat, kan een kind geadopteerd worden en als dat dan gebeurt dan volgens een ‘gouden standaard’. Zo maken we een ‘child led system’. Daarvoor kiezen als Tweede Kamer vraagt lef. Meer lef dan stoppen met adoptie. Dat laatste is ‘no go’: de zorg voor kinderen is een publieke taak, in binnen- en in buitenland.

Meer lezen?

Zie ook mijn wensenlijstje uit 2011/2014 of mijn inbreng over adoptie in de Tweede kamer bij het debat in mei 2017,